ریهب طب
رباط صلیبی (ACL)
رباط صلیبی یا (ACL) یکی از مهم ترین رباط های اطراف زانو است که برای پایدار نگه داشتن زانو طراحی شده است.
آسیب دیدگی رباط صلیبی بر پایداری و ثبات زانو تاثیر گذاشته و در نتیجه پا ضعیف شده و دامنه حرکتی زانو نیز محدود می شود.
درمان های فیزیوتراپی به طور موثری در کاهش علائم حاصل از پارگی رباط صلیبی موثر هستند.
برای درمان پارگی های شدید غالبا باید تحت عمل جراحی قرار گیرید و دوره توان بخشی سنگینی نیز پس از آن باید انجام شود تا زانو بتواند به طور کامل توانایب حرکتی خود را بازیابد.
آسیب رباط صلیبی (ACL)
این لیگامان به دنبال هایپر اکستنشن شدید زانو و چرخش داخلی شدید ساق نسبت به استخوان ران و همچنین ضرباتی که سبب به جلو آمدن ساق پا می شود آسیب می بیند.
بیمار معمولا در هنگام پارگی این لیگامان صدایی را حس کرده،همچنین احساس جدا شدن زانو را دارد.
در صورت استفاده از یخ به مدت 4-6 ساعت پس از ضایعه تورم ناحیه مجددا افزایش می یابد.
بیمار در این شرایط بدون کمک نمی تواند راه برود،پارگی ACL باعث افزایش استرس بر سایر بافت های نرم شده و به همین علت مفصل خالی می کند.
ملاحظات عمومی
مرحله حاد
پس از آسیب رباط صلیبی (ACL) ، صرف نظر از این که جراحی انجام شود یا نشود مدیریت فیزیوتراپی برای بدست آوردن دامنه حرکتی،قدرت و حس عمقی و ثبات نقش مهمی دارد.
برای کاهش تورم و درد و بدست آوردن دامنه حرکتی و کاهش سفتی مفصل باید از PRICe استفاده شود
که شامل حفاطت از عضو،استراحت،استفاده یخ ، تحت فشار قرار دادن با بانداژ و بالاتر قراردادن عضو است.
تمرینات باید دامنه حرکتی را افزایش دهد و عضلات چهار سر ران و همسترینگ را تقویت کند و حس عمقی را بهبود ببخشد.
تمرینات زیر به عنوان برنامه توانبخشی در این مرحله برای بیمار مناسب می باشد:
SLR(1
2)خم کردن به پست ،خم کردن به جلو و چرخاندن پا
3)خم کردن و راست کردن زانو در حالت نشسته
4)موبیلیزیشن پتلا
5)خم کردن زانو در حالت به شکم خوابیده
6)انتقال وزن در حالت ایستاده به جلو،عقب و اطراف
تحریک الکتریکی عصبی عضلانی همراه با ورزش در بهبود قدرت عضلات چهار سر ران از ورزش به تنهایی موثرتر است.
تیپینگ(درمان با نوار) برای ایجاد ثبات و کاهش تورم مناسب است.
قبل از عمل:
در طی چند هفته قبل از جراحی می توان از PRICE و الکتروتراپی به منظور کاهش درد و تورم،بدست اوردن دامنه حرکتی کامل و کاهش افیوژن مفصل استفاده کرد.
این عمل به بیمار کمک می کند تا پس از جراحی حرکت و قدرت بهتر خود را بدست آورد.
قبل از اقدام به عمل جراحی،زانوی آسیب دیده که در مرحله حاد قرار دارد باید دارای کمترین تورم باشد و دامنه حرکتی کامل داشته باشد و بیمار باید الگوی راه رفتن طبیعی یا تقریبا طبیعی داشته باشد که این موضوع برای بدست آوردن نتیجه مطلوب مهم است.
برای کمک به مطلوب سازی شرایط بیمار قبل از عمل،دستور العمل های زیر در مراحل حاد و تحت حاد پس از آسیب توصیه می شود:
1) بی حرکت کردن زانو:
زمانی که کنترل عضلانی مناسب پا را بدست آورید ، از اسپلینت و کراچ استفاده کنید.
برای جلوگیری از آتروفی عضلات چهار سر ران باید از استفاده طولانی مدت از اسپلینت زانو محدود شود.
2) کنترل درد و تورم:
یخ و داروهای ضد التهاب برای کمک به کنترل درد و تورم استفاده می شود.
3) بدست آوردن دامنه طبیعی زانو:
تمرینات ایزومتریک عضلات چهار سر ران ، بالا آوردن پا با زانوی صاف و تمرینات مناسب برای دستیابی به دامنه حرکتی کامل باید فورا آغاز شود.
4) بدست آوردن قدرت عضلانی:
زمانی که توانایی خم کردن زانو تا 100 درجه را بدست اوردید می توانید روی قدرت عضلانی کار کنید.
نمونه ای از تمرینات عبارت اند از : دوچرخه ثابت، شنا،دستگاه پرس پا، تردمیل
5) آمادگی ذهنی :
بیمار باید بداند از جراحی چه انتظاری دارد و مراحل توانبخشی پس از جراحی به چه صورتی است.
قبل از عمل بیمار باید جهت تقویت عضلات چهار سر ران و همسترینگ تشویق شود.
نمونه ای از تمرینات مناسب:
1) quad sets (انقباض ایزومتریک چهار سر ران):
روی زمین نشسته و پای آسیب دیده خود را صاف کرده و عضله چهار سر ران خود را با فشار دادن پشت زانوی خود به حالت صاف به زمین محکم فشار دهید و این انقباض را به مدت 10 ثانیه حفظ کنید.
سپس به حالت قبل برگردید.
2)hamstring sets( انقباض ایزومتریک همسترینگ):
روی زمین نشسته و پای آسیب دیده را کمی خم کرده، پاشنه پای خود را به سمت زمین فشار داده. این انقباض را به مدت 10 ثانیه نگه داشته و رها کنید.
heel slides (3:
به پشت بخوابید و پاها را دراز کرده و پاها را کمی از هم دور کنید.
پای آسیب دیده خود را تا جایی که می توانید به باسن خود نزدیک کنید طوری ک کف پایتان در تماس با زمین باشد.
این وضعیت را 5 ثانیه حفظ کنید و به حالت اولیه باز گردید.
SLR (4
به پشت خوابیده و زانوی پای غیر درگیر را خم کرده و پای درگیر را با زانوی صاف بالا آورده.
3 ست 20 تایی این تمرین را تکرار کنید.
5)SLR در حالت به شکم خوابیده:
به شکم خوابیده و پای درگیر خود را به صورت صاف بالا آورده.
3 ست 20 تایی این تمرین را تکرار کنید.
6) دوچرخه ثابت
بعد از جراحی:
هفته اول:
از یخ و بالا نگه داشتن اندام به طور منظم برای کاهش تورم استفاده می شود.
در پایان هفته اول هدف بدست آوردن قدرت صاف کردن کامل زانو و 70 درجه قدرت خم کردن زانو است.
استفاده از بریس و کراچ در این هفته اهمیت دارد.
تحریکات چند جهته کشکک باید حداقل به مدت 8 هفته انجام شود.
سایر تمرینات حرکتی در 4 هفته اول شامل صاف کردن غیر فعال زانو و تمرینات خم کردن زانو به صورت فعال و غیر فعال است.
تمرینات تقویتی برای عضله ساق پا،عضله همسترینگ و عضله چهارسر ران می تواند انجام شود.
هفته 3-4:
بیماران در این مرحله باید توانایی ایستادن و راه رفتن با یک عصا را پیدا کنند.
با بدست آوردن کنترل مناسب عضلات همسترینگ و چهار سر ران می تواند زودتر استفاده از عصا را کاهش داد.
هفته 5:
استفاده از بریس(زانو بند) به تدریج کاهش می یابد.
تحرکات غیر فعال باید به صورت نرمال انجام شود و اما خم شدن هنوز نباید کامل باشد.
تقویت عضلات همسترینگ و عضلات چهار سر ران می تواند به صورت تمرینات زنجیره بسته آغاز شود.
تمرینات باید با شدت کم شروع و به تدریج افزایش یابد.
پیشرفت تمرینات به درد،تورم و کنترل عضلات چهار سر ران بستگی دارد.
در صورت خوب بودن قدرت عمومی تمرینات حس عمقی و هماهنگی میتواند انجام شود.
هفته 10:
حرکات پویا و تمرینات می تواند به سمت جلو و عقب و طرفین انجام شود.